ကြ်န္ေတာ္ ေဝလငါး

ကြ်န္ေတာ္ ငယ္ငယ္ကေတာ္ေတာ္ေလး ငါးဖမ္းဝါသနာပါခဲ့ဖူးတယ္ခင္ဗ်။ အမႈိက္ပုံနားက ေျမၾကီးေတြထဲက တီေကာင္ေတြႏႈိက္ျပီး တစ္ေနကုန္ငါးမွ်ားတံတစ္လက္ကိုင္ျပီး ေျမာင္းေတြ၊ အိုင္ေတြထဲမွာ ငါးလိုက္မွ်ားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ကုိးတန္းဆယ္တန္းေလာက္အထိကို ေက်ာင္းစာေတြၾကားက အားရင္အားသလုိ ငါးထြက္ထြက္မွ်ားပါေသးတယ္။ အဲဒီေလာက္အထိ ငါးဖမ္းျခင္းကိုဝါသနာၾကီးခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ေက်ာင္းျပီးလို႕သေဘာၤစလုိက္တဲ့အခ်ိန္ကစျပီး ကြ်န္ေတာ့္ရဲ႕ဝါသနာကိုစြန္႕လႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္စြန္႕လႊတ္ခဲ့လဲဆိုတာက ေထြေထြထူးထူးေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ သူလဲေရထဲမွာေနတယ္၊ ကိုယ္လဲေရထဲမွာေနတယ္ ဘဝတူေတြပဲဆိုတဲ့အေတြးေၾကာင့္ပါ။

အဲဒီလိုအေတြးမ်ိဳးမထားႏုိင္တဲ့သူေတြကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ေနာက္ဆုံးစီးခဲ့တဲ့ သေဘာၤကသူေတြ အားလုံးနီးပါးပါပဲ။ သူၾကီး၊ စက္ခ်ဳပ္ကအစပါ။ သူတုိ႕ကိုအျပစ္ေျပာလို႕လဲမရပါဘူး သေဘာၤမွာအပန္းေျဖစရာက ရွားတာကိုး။ အားအားရွိသေဘာၤဆိပ္ကမ္းကပ္ထားရင္ျဖစ္ျဖစ္၊ ေက်ာက္ခ်ထားရင္ျဖစ္ျဖစ္ သေဘာၤပဲ့ပိုင္းမွာ ငါးမွ်ားတံကိုယ္စီနဲ႕ soju ပုလင္းေလးေတြ၊ ဘီယာဗူးေလးေတြေဘးမွာခ်လုိ႕။ ရလာတဲ့ငါးေတြကိုေဘးမွာ အသင့္ေဆာင္ထားတဲ့ဓားနဲ႕အလႊာလုိက္လွီးျပီး အစိမ္းလိုက္အျမည္းလုပ္ၾကေလရဲ႕။ သူတို႕မၾကိဳက္တဲ့ငါးမ်ိဳးမိလို႕ရင္လဲ သာသာယာယာငါးမွ်ားခ်ိတ္က ျဖဳတ္ျပီးေရထဲျပန္လႊတ္ေပးတာမဟုတ္ဘူး၊ ေစာင့္ဆြဲျဖဳတ္ျပီး ေရထဲကန္ခ်တာ။ ျပီးေတာ့လဲ သူတုိ႕စားႏုိင္လွ သုံးေလးေကာင္ေပါ့ အဲဒါကိုအလကားထုိင္ျပီး အေပ်ာ္ဖမ္းေနၾကတယ္။ သေဘာၤကမေကြ်းလို႕ဆုိထားေတာ့ (သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ေျပာျပတဲ့ သူစီးခဲ့တဲ့ မေလးရွားသေဘာၤကေတာ့ ဝေအာင္မေကြ်းလို႕ငါးဖမ္းစားရတယ္လို႕ေတာ့ၾကားဖူးတယ္)။ ငါးဖမ္းျခင္းက သူတို႕ကိုရီးယားလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုလုိျဖစ္ေနျပီး ငါးဆိုတာကို သတၱဝါရယ္လို႕မယူဆထားဘူးတဲ့ဗ်ာ။

။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။

ဒီအပတ္စေနေန႕ထုတ္ the voice weekly ဂ်ာနယ္မွာပါတဲ့သတင္းေလးတစ္ပုဒ္ကို သြားေတြ႕တယ္ခင္ဗ်။ အပူပိုင္းေဒသတြင္က်က္စားေလ့ရွိေသာ Bryde’s whale မ်ိဳးစိတ္ရွားပါးေဝလငါးတစ္ေကာင္ ထားဝယ္ေဒသ ေလာင္းလုံျမိဳ႕နယ္ ကမ္းပနီေက်းရြာကမ္းေျခတြင္ ကမ္းတင္ေသဆုံးလို႕ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနရဲ႕ယူဆခ်က္အရ ကြ်န္ေတာ္တို႕သေဘာၤသားေတြလဲအျပစ္မကင္းဘူးဗ်ာ။ (ယင္းေဝလငါးမွာ ငါးဖမ္းသမားမ်ားေၾကာင့္ထိခုိက္ျခင္း၊ သေဘာၤျဖင့္ထိခိုက္ျခင္း၊ သက္တမ္းရင့္လာ၍ေသဆုံးျခင္းတုိ႕ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္းယူဆထားပါသည္တဲ့)။ အဲဒါနဲ႕တစ္ဆက္ထဲ marine insight ကေဆာင္းပါးေလးတစ္ပုဒ္ကို ျပန္ေရးၾကည့္မယ္လို႕စိတ္ကူးရလာပါတယ္။

သေဘာၤလုပ္ငန္းရဲ႕အက်ိဳးဆက္ေတြေၾကာင့္ ေဝလငါးအေျမာက္အမ်ားေသေၾကပ်က္စီးရျခင္းမွာ ေဝဖန္ဆန္းစစ္ရမယ့္ျပႆနာေတြျဖစ္လာပါျပီတဲ့။ ေဝလငါးေတြဟာ ပင္လယ္ကူးသေဘာၤေတြ၊ အျခားကမ္းလြန္သေဘာၤေတြ (offshore vessel) ေတြနဲ႕တိုက္မိျခင္းကသူတို႕ကိုဒဏ္ရာရေစ၊ ေသေစတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းအရင္းျဖစ္ပါသည္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ သေဘာၤေတြေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဆူညံသံေတြ (effects of underwater noise pollution) ေၾကာင့္လဲျဖစ္ႏုိင္ပါသည္။
သေဘာၤနဲ႕ဝင္တိုက္မိတာကေတာ့ ဆူညံသံေၾကာင့္ထက္ ပိုျပီးသိသာထင္ရွားပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ USA နဲ႕ ကေနဒါအေရွ႕ဘက္ကမ္းလြန္ သေဘာၤအသြားအလာရႈပ္ေထြးတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္မွာေနထုိင္ၾကတဲ့ ေဝလငါးေတြအတြက္ကေတာ့ အထူးသတိထားစရာပါပဲ။ သေဘာၤေမာင္းႏွင္သူေတြအေနနဲ႕ ေဝလငါးေတြကိုလုိက္ၾကည့္ျပီး ေရွာင္ေမာင္းဖို႕ဆိုတာမျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ (သေဘာၤအခ်င္းခ်င္းေတာင္ မတိုက္ေအာင္ေရွာင္ေမာင္းေနရတာကို။ ေျပာလို႕ေတာ့မရဘူး ေနာက္ပိုင္း ေဂဟစနစ္ကို အေလးထားတဲ့သူေတြမ်ားလာရင္ IMO က rule (5) lookout မွာ a full appraisal of situation and of the risk of whale collision ဆိုျပီးထည့္ေရးခ်င္ေရးလာမွာ) ။

၁၉၅၀ နဲ႕ ၁၉၇၀ကာလေတြအတြင္းမွာ သေဘာၤေတြရဲ႕ ျမန္ႏႈန္းျမင့္လာျခင္းနဲ႕အတူ သူတို႕ေတြရဲ႕ ထိခိုက္မႈေတြလဲပိုမ်ားလာခဲ့ပါတယ္။ မွတ္တမ္းတစ္ခုအရ ၁၉၇၀ နဲ႕၁၉၈၉ခုႏွစ္အတြင္း northern right whale မ်ိဳးႏြယ္ေဝလငါးေတြရဲ႕ ၂၀ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႕ဟာ USA နဲ႕ ကေနဒါအေရွ႕ဘက္ကမ္းလြန္ေတြမွာ ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ကိုယ္ေပၚက သေဘာၤပန္ကာျခစ္ရာေတြက သူတို႕ေတြဟာ သေဘာၤေတြနဲ႕ဝင္တိုက္ခဲ့ေၾကာင္းသက္ေသျပေနပါတယ္။ အဲဒါေတြအျပင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႕မသိႏုိင္တဲ့ မွတ္တမ္းမရွိတဲ့ ေဝလငါးေသဆုံးမႈဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားရွိတယ္ဆိုတာ မေျပာႏုိင္ပါဘူး။

။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။

ပင္လယ္ေနသတၱဝါေတြကို ဒုကၡေပးတဲ့ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ သေဘာၤပန္ကာလည္၍ျဖစ္လာေသာ တုန္ခါမႈပဲ့တင္သံေတြ၊ ပဲတင္သံလႈိင္းျဖင့္ ေရအနက္ကိုတိုင္းတာျခင္းတြင္သုံးသည့္ကိရိယာမ်ား၊ ေရနံနဲ႕သဘာဓာတ္ေငြ႕တူးေဖာ္ေဖာက္ခြဲျခင္းမွ ထြက္လာသည့္ဆူညံသံ မ်ား ( effects of noise pollution) ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီပဲတင္သံလိႈင္းမ်ားဟာ ေလထဲမွာထက္ ေရထဲတြင္ပိုျပီးေဝးေဝးေရာက္ႏုိင္ပါသည္။ ပိုဆိုးတာက ပင္လယ္ေနသတၱဝါေတြဟာ ကုန္းေနသတၱဝါေတြထက္ အသံလႈိင္းကိုခံႏုိင္ရည္အားနည္းပါတယ္။ အဲဒီအသံေတြေၾကာင့္ သူတို႕ေတြရဲ႕ အစာရွာေဖြျခင္း၊ မိတ္လိုက္ျခင္းေတြမွာလည္း အဟန္႕အတားျဖစ္ေစပါသည္။ အဲဒီၾကိမ္ႏႈန္းနိမ့္အသံလိႈင္းေတြဟာ လူေတြအတြက္ျပႆနာမရွိေပမယ့္ ပင္လယ္ေနသတၱဝါေတြအတြက္ေတာ့ စိုးရိမ္စရာပါ။

အထူးသာဓကေတြကေတာ့ စစ္ေရးဆိုနာေလ့က်င့္မႈေတြ (sonar exercise) ေၾကာင့္ေဝလငါးအမ်ားအျပား ကမ္းတင္ေသဆုံးမႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ျခင္းေတြပါပဲ။ အလားတူေလ့က်င့္မႈေတြေၾကာင့္ စပိန္ကမ္းေျခတြင္လည္း ျပည္ၾကီးငါးအေျမာက္အမ်ား ကမ္းတင္ေသဆုံးခဲ့ရဖူးပါတယ္။

။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။။

ကြ်န္ေတာ့္ဘာမွမဟုတ္တဲ့ သတၱဝါေတြကိုအေရးတယူ လူတြင္က်ယ္လုပ္ျပီးေရးေနတယ္လုိ႕ ထင္ေကာင္းထင္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႕ေတြေနရာက ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ဗ်ာ။ သူတို႕ေတြဘိုးဘြားဘီဘင္ကတည္းကေနလာတဲ့ ပင္လယ္သမုဒၵရာၾကီးေလ။ silent world လုိ႕တင္စားရေလာက္ေအာင္ တိတ္ဆိတ္ေအးခ်မ္းတာ။ ဒါကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ေတြက လ်စ္လ်ဴရႈျပီး ကိုယ္လုပ္ခ်င္တာလုပ္မယ္ဆိုရင္ ဘယ္ေကာင္းမွာလဲ။

ကြ်န္ေတာ္တို႕ေတာင္ ကိုယ့္ဘိုးဘြားဘီဘင္ေနလာတဲ့ႏုိင္ငံမွာ တျခားလူမ်ိဳးေတြ လူတြင္က်ယ္လာလုပ္ရင္ မခံႏုိင္ဘူးဗ်ာ။ ဒီလိုပဲသူမ်ားေနရာေဒသမွာ သြားလာလႈပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ သူ႕အရပ္နဲ႕လိုက္ေလ်ာညီေထြ သူ႕စည္းသူ႕ကမ္းနဲ႕ေနၾကသင့္တယ္လို႕ထင္ပါတယ္။

Ref: How Shipping Has Become a Great Threat to Whales

Shared by - navoski (Navo Ski)